राजस्थान की रजत बूँदें  (1995) 
द्वारा अनुपम मिश्र

[ १०६ ] 

 
जलदीप, मूलसागर, जैसलमेर

 

 

शब्द सूची

 
[ १०७ ] 
 



अखिल भारतीय स्वदेशी औद्योगिक प्रदर्शनी; १९३३९८
अछायो ३३
अजमेर १३, १४, ८९, ९७, ९८
अजमेर : हिस्टारिकल एंड डिस्क्रिप्टिव, पुस्तक ९८
अनुकूल मिश्र १०२
अनिल अग्रवाल ९५
अन्नासागर ९८
अपरा ८९
अफगानिस्तान ८, ५८, ५९

अफ्रीका ५८, ८०
अमरकोष ८९
अमरपटो ६४, १०१
अमराई ५६
अमर सागर ५६, ५७
अमेरिका ८०, ८३, १०३
अरणी २९
अरब सागर १४, १५
अरविंद ओझा ९५, १००
अरावली; अरावली पर्वतमाला १२, १३, १४, १५
अरुण कुमार १००
अरूठ ९०

[ १०८ ]


अरोड़ ८८
अर्घ ९०
अर्जुन ८
अर्जुन; पेड़ ५६
अलवर १३, १४, ८९
अलीगढ़ विश्वविद्यालय १०२
अवधानमाला ९२
अवाड़ो ३५
अशोक आत्रेय १०२
असम ३६
अक्षय तृतीया ९०

आउगाल १९
आक २९
आखातीज ९०
आगर ५०, ६०
आगोर; आगौर १९, ३३, ३४, ३५, ३६, ३७, ३८, ४५, ४६, ५०, ५२, ५४, ५५, ५६, ९५, ९७, १०३
आच ६
आच प्रथा २९
आज भी खरे हैं तालाब, पुस्तक ९४
आड़ ४२, ५४, ६३, १००
आपात काल; १९७५-७६९६
आबू १४
आभानेर ७१
आयकर विभाग ९६
आर. एस. खंगारोत ९६
आर. बी. एस. ए. पब्लिशर्स, एस. एम. एस. हाईवे, जयपुर : प्रकाशक ९६

आषाढ़ १६, १९, ९०
आसूताल ८०
आस्ट्रेलिया ८०

इजरायल ८०, १०३
इतिहासकार मुहणोत नैणसी और उनके इतिहास ग्रंथ १०३
इथोपिया ८२, ८३, ८४, १०३
इरफान मेहर ८९, ९०

ईराक ५८, १०४
ईरान ८, ५८, ८९, १०४
ईशान कोण १७
ईसरजी का तालाब ५८
इंग्लैंड १२, ८३
इंटरनेशनल डेवलपमेंट रिसर्च सैंटर कैनेडा १०३
इंडु ३३
इंदर; इंद्र ६५, ६६, ७७
इंदिरा गांधी नहर ३७, ५५, ९४
इंदिरा गांधी नहर; प्राधिकरण ५४
इंदिरा गांधी स्टेडियम, जैसलमेर ९९

उअह ६
उजबेकिस्तान ५८

[ १०९ ]


उत्तरप्रदेश १८
उत्तुंग ऋषि ९
उदयपुर १३, १४, ८९
उदयराम बारहठ ९२
उबरेलो २१, ९३
उबारा ३५
उम्मेदसिंहजी महेता ५२
उरमूल ट्रस्ट ९०, ९५, १००
उस्ताद निजामुद्दीन १००



ऊधो १६
ऊंध ८३
ऊंब १७



एकादशी १९
एग्रो एक्शन ९६



ओघमो
ओड ६८
ओड़ाक ३०
ओम-गोम १८
ओम थानवी ९३,९५, १०२
ओयरो ३३, ३७




क्वंटा १०४
कजाकिस्तान ५८
कतारिए ५८
कनाट प्लेस १०१
कबीर बस्ती ९५
कराई ६३
कलकत्ता ८, ८९
कलत ६०
कलतरू ७४
कलायण १७
कलायण, गीत ९९
कलियुग ८६
कविराजा मुरारिदान ८७
कवि हरराज ८७
कस १७
कसण ७४
कसवाड़
कागोलड़ 919
काठड़ी १०३ ४४ १७
कापुर
कारायण १७
कालाहण १७
कालाहारी ८०, ८१
कालीकांठल १७
किरण नाहटा १००
किशन वर्मा ९३, १०१
किसनघाट ५४
कीणना ६६
कीणियां ६६, ६८, ७७, १०१
कीलियो ७३

[ ११० ]


कुचामन १४
कुपड़ी ४१, ५८
कुमुदनी, पौधा ९४
कुरुक्षेत्र ८
कुलधरा, जैसलमेर ६४
कुंई १०, २२, २३, २४, २५, २६, २७, २८, २९, ३०, ३१, ३७, ३८, ६०, ६४, ७७, ८२, ८४, ९३, ९४, ९५, ९६, १०३
कुंड, कुंडी १०, १९, ३२, ३३, ३४, ३५, ३६, ३७, ३९, ४०, ४२, ४३, ५४, ६९, ७७, ७९, ८२, ८४, ९५, ९६, १०३, १०४
कुंडालियो ३४
कुंबट २९
कूप ७०
केन्या ८४, १०३
कैनेडा ८०, ८२, १०३
कैनेडियन इंटरनेशनल डेवलपमेंट एजेंसी, कैनेडा १०३
कैर २९
कोइटो ७०
कोकरा ७४
कोटा १३, १४, ८९
कोठा ७५
कोरण १७
कोलायण १७
कोस ७०, ७३, ७४, ७५
कोसीटो ७०
कोहर ७०
कोंकण ७
कृष्ण अष्टमी ९१
कृष्ण दसमी, पौष ९१
कृष्ण द्वितीया ९१

कृष्ण पक्ष १८
कंद १७
कांकरोली १३
कांठल १७
कुंडो ७०



खडी ३१
खडीन ४५, ६१, ६२, ६३, ६४, ७७, १००, १०१
खड़िया ३८, ९५
खड़िया पट्टी २३, २४, २५, २६, २९, ३१, ३८, ९३
खड़ेरों की ढाणी ३१, ९३
खमाड़ियो ३४, ४१
खलियान ८२
खारी कुआं ७०
खांभी, खांभीड़ो ७३
खींप २७, २८, २९, ९३
खेल, खेली ३५, ७५
खैन ९०



ग्यारस १८
गजधर ७७, ९३, १०२
गजरूप सागर ५८
गजेटियर ४६, ५०, ९८
गड़गड़ी, गिड़गिड़ी ३३, ७३, ७४
गणेश नाडी ९७

[ १११ ]


गरट ७९, १०४
गरेड़ी ३०
गाज ९०
गाटा ७४
गारा-चूना ३३, ६९, १०४
ग्रामीण विज्ञान समिति १०१
गिरधारी मंदिर ५१
गुजरात १३, २४, १०१, १०३
गुलाबसर ५४
गुलाब तालाब ५८
गूगरी, गूगरिया ११, ९०
गेरू ३९
गोख, गवाक्ष ३३, ४२
गोचर ३१,७८, ९८, १०१
गोठ ५२
गोडवाड़ १०
गोमुख, गजनेर ८५
गोल नाडी ९७
गोवा ७, ८
गोविंदसर ५४
गोविंददास, सेठ ५१
गंगा, नदी ९५
गंगा सागर ५८
गांजर ७०
गांधी शांति केन्द्र, हैदराबाद १००, १०२
गांधी शांति प्रतिष्ठान ९७, १००, १०२



 घट्टी १०४
 घटा १६
 घड़सी, महारावल घड़सी ५०, ५१

घड़सीसर, गड़ीसर, गड़सीसर ४४, ४९, ५०, ५१, ५२, ५४, ५५, ५६, ९८, ९९, १००
घणमंड १७
घणसार २०
घन १७, २०
घमक २१
घरहरणो २०
घिरनी ३०, ३१
घिरी ६५, ६९, ७३, १०२



चकरी, चखरी, चरखी ३०, ३३, ३४, ७३
चग २९
चड़स ३०, ५६, ६८, ६९, ७०, ७२, ७३, ७४, १०२
चड़सियो ७२
चरवाहा ४५
चाकसू ९६, १०१
चादर २१, ५४, ६२, ६३
चारोली ३१
चित्तौड़गढ़ १३, १४, ८९
चिनाई २३, २६, २७, २८, २९, ३३, ३४, ३८, ६८, ६९, ८२, ८३, १०१, १०४
चिनाई, ऊंध ६८
चिनाई, गीली ६९
चिनाई, गुटका-फांस ६८
चिनाई, सीध ६८
चिनाई, सूखी ६८
चुनगर १०४
चुरू ७, १२, १३, ३१, ३३, ८९, ९३, ९४, ९५

[ ११२ ]


चुरो ४२, ९५
चेजा, चेजो २३, २६
चेजारो २३, २६, २७, २९, ९३
चेरापूंजी ७, ८
चेलवां २२, २३, २७, २९, ३४, ९३
चैत, चैत्र १६, ३४, ९१
चैनाराम ९३, १००
चौइथमल १००
चौकरणो ७०
चौतीना, कुआं ७०, ७४, ७७, १०२
चौमासा १९, २१
चौमासी नदी ६३
चौहटन ९७
चांद बावड़ी ७१
चूंखो १७



छछोहो २०
छड़को २०
छह-बीसी ३१, ९३
छीतरी १७
छोल २०
छंतारगढ़ ९३
छांटा, छींटा, छांटो २०



जगत ३३, ६५, ६९, ७२, ७३, १०३
जगदीश शर्मा ९५
जनगणना रिपोर्ट ४८, ९८

जन स्वास्थ्य अभियांत्रिक विभाग ९७
जनसत्ता, दैनिक ९५, ९७
जबलपुर ५१
जमाना, जमानो ९, १८, ९३
जमालशाह पीर ५१
जयगढ़ ४२, ४३, ९६
जयगढ़ द इनविंसिबल फोर्ट ऑफ आमेर; पुस्तक ९६
जयपुर ८, १३, १४, ४२, ४३, ८९, ९६, १०२
जलकुंडो १६, ९०
जलद १६
जलदीप, मूलसागर, जैसलमेर १०५
जलधर १६
जलधरण १६
जलजाल १७
जलवाह १६
जलहर १६
जलस्तंभ ५४
जसढोल १०, ६०
जसेरी ५९, ६०, १००
जानरे आलो पार ३१
जाल, पेड़ ६०
जालवाली, गांव ९५
जालौर १२, १३, ८९
जीखा २०
जीमूत १६
जुआ ४७
जेठ १८, १९, ९०
जेठूसिंह भाटी ७९, ८८, ९०, ९१, ९३, ९५, ९६, ९९, १००, १०१
जैतसर ५५, ५६
जैसलमेर ७, ८, ९, १२, १३, २९, ३१,

[ ११३ ]


३९, ४५, ४६, ४७, ४८, ५०, ५१, ५४, ५५, ५६, ५७, ५८, ५९, ६०, ६२, ६३, ७९, ८९, ९३, ९५, ९६, ९८, ९९, १००, १०१, १०२
जैसलमेर खादी ग्रामोदय परिषद ८९, ९५, १००
जैसलमेर; पुस्तक ९८
जैसलमेर री ख्यात; पुस्तक ८६
जोधपुर ७, ८, १२, १३, ७३, ७४, ८९, ९५, ९७, १०१, १०२
जोधा की नाडी ९७
जोम्बा १०३
जोशीसर ५४
जोहड़ १०, ४५




झपटो २०
झरमर २०
झालरा ७०, १०१
झालावाड़ ८९
झील ४५, ४६
झुंझुनूं १२, १३, ८९
झुंझुनूं का इतिहास ८६
झंड्रमंडण २०



टयूबवैल ४७, ४८, ९३, ९४
टपका, टपको, टीपो २०
टपक सिंचाई १०४

टीलों, गणिका ५२
टीलों की पोल ४४
टैंकर ४८, ५५, ९४
टोडा रायसिंह, बावड़ी १०१
टौंक १३, १४, ८९, १०१
टांका १०, ३२, ३९, ४०, ४१, ४२, ४३, ६४, ७७, ७८, ८२, ८४, ९५, ९६, १०३, १०४



ठाला ठीकर ९०



डहर, डेहरी, डैर ४५, ६४
डाट ३७
डामर ३८
डिंगल कोष ९१, ९२
डिंगल कोष, नागराज ८७
डिंगल नाममाला ८७
डिंगल भाषा ५, ८६, ८८
डीडवाना १४
डेगाना १४
डेडरियो ११, १९, ८९, ९०
डेडासर ५८
डेढ़ा गांव ६०
डोरा १०२
डंक, ज्योतिषाचार्य १६
डंक-भडली १६
डंक-भडली, पुराण ९१

[ ११४ ]


डंबर १७
डूंगरपुर १३, १४, ८९



ढूंढार १०



तराई १०४
तलसीर ७०
तलाई ११, ४५, ४६, ४८, ६४, ९०, ९७, ९८
तारागढ़ ९८
तारानगर ९३
ताल ४५
तिलोनिया ९०
तीन तलाई ९९
तूठणो २१, ९३
तेवड़ ७०, ७४
तोकड़ ७४
तंजानिया ८४, ८५, १०३



थल १०
थली १०, ४५
थार ७, १०, ८९
थाला ३५



दईबंध, दईबंध जगह, देवीबंध ४५, ६३,
७७, १०१
दखिनी हवा १८
दलवादल १७
दसरेक १०
दहड़ ७०
दक्षिण अमेरिका
द्रह ७०
दादर १७
द्वापर युग ८६
द्वारिका ८
दिल्ली ७, १४, ९५, ९७, १०१, १०२
दिव्य दिन ८६
दिव्य वर्ष ८६
दीनदयाल ओझा ७९, ८८, ९०, ९१, ९९, १००, १०१, १०२
देधाण ६
देवली ५९
देवीसिंह मंडावा ८६
दैड़ ७०
दोमट २४
दौसा १३, ७१
दंड-तलाई ९८



८०
धड़धड़ो ३१
धन्वदेश १०
धरधूधल १०
धरमंडल १७

[ ११५ ]


धाधड़ो ३१
धारावलि २१
धारोलो २१
धीयो रो बल्लियो ९३
धूसर ७४
धोरा १३, ६२, ६३
धौलपुर १३, १४, ८९



नभ २०
नरसिंह नाडी ९७
नरसिंहों की ढाणी ९६
नल ४७
नलकूप ३७, ४६
नागराज कवि ८७, ९१
नागौर १२, १३, ८९
नाडी १०, ४५, ४८, ६३, ६४, ७७, ९७
नारायणलाल शर्मा ८९, ९८
नारायणसिंह परिहार १०२
नारायणसिंह भाटी ८९
नार्वे ८०
नीति शतक ८९
नीदरलैंड ८४
नीलकंठ, मंदिर ५१
नेगेव, मरुप्रदेश १०३
नेशनल एकेडमी ऑफ साईंसेस, वाशिंगटन १०३
नेष्टा, ११, ५४, ६३, ८९
नेहरू युवा केन्द्र ९३
नैणसी मुहणोत १०२
नैऋत कोण १७

नौतपा, नवतपा १८
नौताल ५४



पगबाव ५७, ६०, ७०, ७७, १०१
पचपदरा १४, ९७
पटियाल ५०
पठसाल ५१, ५४
पनिहारिन ५२, ५५
परकोटा ५२
परगना १०२
परगना री विगत १०२
परमेश्वर सोलंकी ८६
पलक दरियाव ६, ८६
प्रबंध चिंतामणि ८९
प्रयत्न, संस्था ९७
पाखातल ७०
पाकिस्तान १३, ४८, ८८, ९५
पाताल, पाताली पानी २५, २६, ४६, ६६, ६९, ७०, ७२, ७७, १०१
पाताल कुआं ७०
पाथोद १७
पानी मार्च १००
पार १०, ३१, ६४, ९३, ९४, ९६
पाल ४५, ५०, ५१, ५४, ५६, ५८, ५९, ६०, ६२, ६३, ९९, १००
पालर पानी ११, २१, २५, ३३, ४४, ४६, ६०, ६४, ६६, ७७, ८९, ९०
पाली १२, १३, ६२, ८९
पालीवाल २९, ४५, ६०, ६२, ६३, ९३, १००, १०१

[ ११६ ]


पाहुर ७०
पाहुर वंश ७०
पिंजरो ७४, १०२
पिंडवड़ी २१
पी. एस. नाथावत ९६
पीचको ७०
पीथ १६, १८, ९०
पुणंग २०
पुर ७०
पुरुष, पुरस ६६
पुष्कर ९८
पेजको ७०
पोकरन १४
पोल ५०, ५२
पौष ९१
प्रौढ़ शिक्षण समिति, बीकानेर ९३
पंखा ६३
पंजर ७४
पंजाब १३, ७३



फट ७४
फरेड़ी ३०
फलोदी ७३, ७४, ९५, ९७, १०२
फागुन, फाल्गुन १६, ९१
फारसी ८६
फुहार २०
फोग ३७, ३८, ९५
फांक ८३
फांक-खुदाई ६८, १०१



ब्यावर १३
बज्जू ९५
बड़ा बाग ५५, ५६, १०२
बड़ी बाखर ५१
बण २९
बदरासर ४८
बदरीप्रसाद साकरिया ८८, ९१
बरत ७३, ७४, १०२
बलती १८
बसौली २२
ब्रज १४
बा १८
बागड़ १३
बाछड़ २१
बाछड़वायो २१
बाड़मेर १२, १३, ३१, ८९, ९३, ९७, ९८
बादली, बादलो १६
बाप १४, ५९, १००
बाफ ५८, ५९
बारादरी ५०, ५१, ५४, ५५
बारामासी; नदी ४६, ६१
बारी, बारो ७२
बारियो, वारियो ७२, १०२
बारां १३
बावड़ी १०, ५७, ६०, ७०, ७७, १०१, १०२
बावड़ी टोडा रायसिंह १०१
बांध, टोडा रायसिंह १००
बावल २९
बिट्टू रो बल्लियो ३१, ६०, ९३

[ ११७ ]


बिरखा, खा २०
बिहार १८, २४
बीकानेर ७, ८, १२, १३, ३१, ५९, ७३, ७७, ७८, ८९, ९०, ९५, ९८, १००, १०१, १०२
बुर्ज ५५, ५६
बूचावास ९४
बूला २०
बेगार-प्रथा ४५
बेरा, बेरी १०, ५४, ५७, ६४, ७०, १००
बेल फल ६९
बैसाख ५७
बैसाखी कुंड ९५
पूर्णिमा ९५
बोत्सवाना ८०, ८१, ८२, ८४, १०३
बंगाल ३६
बंगाल की खाड़ी १४, १५
बंजारा ४५, ४६, ९८
बंध ४५
बंबई ८, ३६, ८९
बांसवाड़ा १२, १४, ८९
बूंदी १३, १४, ८९



भगवानदास माहेश्वरी ७९, ९९, १००, १०१
भडली १६
भडली पुराण १६, ९०
भमलियो ७०
भरणनद १७
भरतपुर १३, १४, ८९

भवकूप ७०
भाटियासर ५४
भाटीवंश ५०
भादों ५७, ९०, ९१
भादों की कजली ५२
भीनासर ७८, १०१, १०२
भील ६८
भीलवाड़ा १३, १४, ८९
भुवनेश जैन ९३
भूण ६५, ६६, ६७, ६९, ७३, १०१, १०२
भूतनाथ नाडी ९७
भूपतिराम साकरिया ८८, ९१
भे ४५, ६४, ७७
भोट २०
भंवर कुआं ७०
भंवरलाल कोठारी ९५
भंवर भादानी १०२
भुंईजल ७०



मगरा ४२, ४५
मघारामं १०२
मद्रास ८, ८९
मध्यप्रदेश ७, १३, १४, १८, २४, ५१, १०१
मनोहरसिंह राणावत १०२
मरुकांतार ८९
मरुधन्व ८९
मरुधर ८९
मरुनायक, मरुनायकजी १०, १४, १६, ८९
मरुप्रदेश का इतिवृत्तात्मक विवेचन; पुस्तक ८६

[ ११८ ]


मरुभूमि विज्ञान विद्यालय ९७
मरुमेदनी ८९
मरुमंडल ८९
मलावी, देश ८४, १०३
मलावी, सरकार १०३
महल जोहड़ा ५३
महाघण १७
महाथल १०
महाभारत ८९
महाभारत युद्ध ८
महारावल घड़सी ५२, ९९
महाराष्ट्र २४
महारैण २१
महीमंडल १७
माछलो १६, ९०
माड़ १०
माणक चौक ५८
मानसून, मानसूनी हवा
मारव ८९
मारवाड़ ५,१०
मार्गशीर्ष ९१
१४, १५
मुदिर १६
मुरडियो ९३
मुरम ४२
मुरारिदान, कवि ९२
मुरारीलाल थानवी १०२
मुल्तानी मिट्टी ९३
मूलसागर ५८
मेघ १६, ६०
मेघपुहुप १९
मेघमाला १६
मेघराज ६०
मेघवाल ३१, ६८, ९९

मेघा, मेघोजी ५८, ५९, ६०
मेघाडंबर १६
मेघाण १७
मेट ९३
मेरवाड़ १०
मेवलियो २०
मेवाड़ १०
मेहाजल १७
मेहांझड़ २०
मैंमट १७
मोघ २१
मोघ दर्शन २१
मोट ७०
मोर वाटर फॉर एरिड लैंड्स, प्रामिसिंग टेक्नालॉजीस एंड रिसर्च अपर्चुनिटीस; पुस्तक १०३
मोखी ४१
मोहतासर ५४
मंडल ३३, ३७
मांगणियार १०



यज्ञ कुंड ९५
यूरोप ८४
योजना आयोग ७



रतनदेवी ९०, ९७
रतनसर ५४

[ ११९ ]


रमेश थानवी १०२
रहट ५६
राजस्थान का भूगोल ८९, ९०
राजस्थान गो सेवा संघ ९५
राजस्थानी ग्रंथागार ८९
राजस्थानी हिन्दी शब्दकोश ८८, ९१, ९३
राजस्थानी शोध संस्थान ८८, ९२
राजू प्रजापत ९५,१००
राठौर सेना ५१
रामइयो १७
रामकोठा ६३
रामगढ़ ९५
रामगढ़, जैसलमेर ३९
रामदेवरा ३५
रामनाल ५६
रामरज ३९
रामसागर १०१
रावण हत्था
राष्ट्रदूत, साप्ताहिक १०२
रीठ २०
रींछी १८
रूस ८, ५८, ८०, ८९
रेजा २५
रेजाणी, रेजाणी पानी २५, २६, २८, ३८, ४६, ६०, ६४, ७७, ९३
रोहाड़ २०



ल्हास ५४
लक्ष्मणसिंह ९०, ९७, ९८
लक्ष्मीनारायण ९०, ९७

लाखेटा ५९
लाव ७३, ७४, १०२
लूणकरणसर १४, ९०
लूनी नदी ६१
लोरां १७
लोरांझड़ १७
लंका ८६
लंगा १०



व्योम १६
व्योमचर १६
वडनीर ६
वरखावल २०
वर्षावलि २०
वरसाली १९
वरुण देवता ४४
वाकल पानी ७०
बाबल २१
वारहर ६
वाराधिप ६
वारियो ७३
वाल्मीकि रामायण ८९
वालियो ७०
वाशिंगटन १०३
विमला, रानी ५१
विसलसर ९८
वैरागर ७०
वोज ९,१०
वोजतो ओजतो १०

[ १२० ]




श्यामगढ़ नाडी ९७
शरद जोशी ९६, १०१, १०२
शार्दूलसिंह शेखावट ८६
शिव, तहसील ९७
शिवरतन थानवी १०२
शिवाना ९७
शीख ८६
शुक्लपक्ष १९
शुभू पटवा १००, १०१, १०२
शेखावटी ८६
श्रीकृष्ण ८, ९, १०, १४, १६, ८६, ८९
श्रीगंगानगर ७, १२, १३, ७९
श्रीराम ८६
श्रावण ९१



स्तंभ ५७
स्थल १०
स्वाजीलैंड ८४
स्वीडन ८०
सख्खर ८८
सतयुग ८६
सफरा भंडार ६
समुद्र, देवता ८६
सर ४५
सरवर ४५, ६४
सरस्वती, नदी ८८
सरितापति ६
सवाई माधोपुर १३, ८९

सहाड़ १७
सहेल ८४
सागर ६
साठी, साठी कुआं ६६, ७४, ७६, ८३, १०१
साद ४१, ५४, ९६
सारण ७२, ७३, ७५, ७६, ७७, १०२
सारंग १६
सावन ९०
सावन भादों २०
सिखर १७
सितलाई ४८
सिंघड़ी ८८
सिंध ५२, ५७, ८८
सिंधु ६
सिरगु आलो पार ३१
सिरोही १२, १४, १५, ८९
सीकर १२, १३, २०, ८९
सीमेंट ३८, १०४
सीर ६६, ७०
सीरवी ६६, १०१
सुधीर जैन ९५
सुनीता नारायण ९५
सुरेन्द्रमल मोहनोत ९७
सूकला ६३
सूतो १६
सूदासर ५४
सेवो ७०
संवण ४
सेहर १७
सैंटर फॉर साइंस एनवायर्नमेंट ९३, ९५
सोक, सोकड़ २०, २१
सोता ७०

[ १२१ ]


सोशल वर्क एंड रिसर्च सैंटर ९०, ९७
संतोषपुरी ९५
संयुक्त राष्ट्र संघ ८०
सांगीदास, सेठ ५१, ७४, ७६, ७७, १०२
सांपणी २९, ९३
सांभर १४, ९०
सांभर झील १५, ४६, ९७
सूंडिया ७३, ७४, १०२



हकीम युसूफ झुंझुनवी ८६
हनुमानगढ़ १२
हनुमानताल ५१
हब्र १७
हमीर नाममाला ८७
हमीरदान रतनू, कवि ८७, ९२
हरबिलास शारदा ९८
हरि १९
हलूर २०

हवाड़ो ३५
हाकड़ो ५, ७, १०, ७७, ८६, ८८
हाडोती १०
हालैंड ८०
हितोपदेश८९
हिमालय १४
हेल ६
हैंडपंप ३७, ४६, ८३, ८४, ९५

क्ष

क्षर १६

त्र

त्रमझड़ २०
त्राट २०
त्राटकणो २०
त्रिकूट पर्वत ९
त्रेतायुग ८६

[ १२२ ] 

कहते है...

मरुभूमि के समाज को श्रीकृष्ण ने वरदान दिया केि यहां कभी जल का अकाल नहीं रहेगा।

प्रसंग महाभारत युद्ध समाप्त होने का है।

लेकिन मरुभूमि का समाज इस वरदान को पाकर हाथ रखाकर नही बैठ गया। उसमे अपने को पानी के मामले में तरह-तरह से संगठित किया। गांव-गांव, शहर-शहर वर्षों की बूंदों की सहेजकर रखने के तरीके खोजे और जगह-जगह इनको बनाने का एक बहुत ही व्यावहारिक, व्यवस्थित और विशाल संगठन खड़ा किया। इतना विशाल कि पूरा समाज उसमें एक जी हो गया । इसका आकार इतना बड़ा कि वह सचमुच निराकार हो गया।

मरुभूमि के समाज ने भगवान के वरदान को एक आदेश की तरह शिरोधार्य कर लिया।

यह कार्य भारत में सार्वजनिक डोमेन है क्योंकि यह भारत में निर्मित हुआ है और इसकी कॉपीराइट की अवधि समाप्त हो चुकी है। भारत के कॉपीराइट अधिनियम, 1957 के अनुसार लेखक की मृत्यु के पश्चात् के वर्ष (अर्थात् वर्ष 2024 के अनुसार, 1 जनवरी 1964 से पूर्व के) से गणना करके साठ वर्ष पूर्ण होने पर सभी दस्तावेज सार्वजनिक प्रभावक्षेत्र में आ जाते हैं।


यह कार्य संयुक्त राज्य अमेरिका में भी सार्वजनिक डोमेन में है क्योंकि यह भारत में 1996 में सार्वजनिक प्रभावक्षेत्र में आया था और संयुक्त राज्य अमेरिका में इसका कोई कॉपीराइट पंजीकरण नहीं है (यह भारत के वर्ष 1928 में बर्न समझौते में शामिल होने और 17 यूएससी 104ए की महत्त्वपूर्ण तिथि जनवरी 1, 1996 का संयुक्त प्रभाव है।