पृष्ठ:हिन्दी विश्वकोष सप्तदश भाग.djvu/१४०

यह पृष्ठ अभी शोधित नहीं है।

१२८ पहाग्रीविन्-महाचन्दनादि तैल '५ उस देमके अधिवासी । (वि०) ५ वृहद्प्रोवायुक्त, लम्बी, महाचक्रवल (स.पु.) चौद्धोंके अनुसार पं . गरदनवाला। . .. नाम: . . महाप्रोविन (सं० पु०) उद्र, ऊंट। महाचक्रवर्तिता (सं० स्त्री०) संसागरा धराका भयो । महाघर ( स० पु०) जलपातविशेष, पानी रखनेका एक रत्य, राजचक्रयत्तीका काम । - - - वरतन । . महाचक्रवत्तों (सं० पु०) बहुत बड़ा चक्रवती राजा... महाघस सं० पु०) भोजनपटु शियानुचरमेद । सम्राट । ' . . महाघास (सं० पु. ) महतो देशस्य महत्या भूमेर्वा घासः महाचकवाड़ (सं० पु०) पर्वतभेद, एक पहाडका मा . महद् देश वा। महतीभूमिको घास । महाचको ( स० पु० ) १ कुचक्रो, वह जो पड़यन्त्र रचने में महाघूर्णा (सं०.पु०) महती घूर्णा शरोरभ्रमणं यस्याः। बहुत प्रवीण हो।' विष्णु। सुरा, शराय । महतो चासौ घूर्णा चेति । अतिशय भ्रमि, महाचंचु (सं० स्त्री. ) महती चञ्चुरन यस्यामा - घहुन भ्रमण करनेवाला। विशेष, चंचु नामक साग । पर्याय-वृश्चन्चु, विपारि, महाघृत ( स० क्लो०) १११ वर्षका पुराना घी जो बहुत सुचञ्चुका, स्थूलचञ्चु, दीर्घपत्री, दिव्यगंधा । गुण-कटु, गणकारी माना जाता है । वैद्यकमें इसे फफनाशक, वल. उष्ण, कपाय, मलशोधन, गुल्म, शूल, उदर, अर्श और कारक और मेधाजनक माना गया है । विपनाशक तथा रसायन । (पु०) २ वृहशञ्चुयुक्त पक्षी, “पेय महाघृतं भूतैः कफन पवनाधिकः । । लंबी चोंचंवाली चिड़िया। वल्य पवित्रं मेध्यञ्च विशेषात्तिमिरापहम् । : महानण्ड (सं० पु० ) महाश्चासी चण्डश्चेति । १ यम सर्वभतहरञ्चय घृतमेतत् प्रशस्यते ॥" भृत्य, यमके दूत । '२ शियके एक अनुचरको नाम । । (सुश्रुतसू० ४५ अ०) (वि.) ३ प्रचण्ड, गयानका महाघोर (स० वि०) महांश्चासौ घोरश्चेति । अतिशय | महाचंण्डा (सं० स्त्री०) चामुण्डाका एक नाम। भयानक, वहुत डरावना।" महाचतुरक (सं० पु०) चतुरे चूड़ामणि। " ... . "यमद्वारे महायोरे तसा वैतरणी नदी। । महाचन्दनादि तैल (सं० [को०) यक्ष्मादि काशंरोगका । ताञ्च तत ददाम्येना कृष्णां वैतरणीच गाम् ॥" - एक प्रकारका तेल। प्रस्तुत प्रणाली-तिल तेल १६ सेर, महाघोप (सं० क्ली०) महान् घोपः कोलाहलो यस्मिन् । १ : काढ़े के लिये रक्तचन्दन, शालपणी, चकर, भटकटैया, हट्ट, हाट। २ अतिशय घोषणा, भारी शब्द । (त्रि०) कटाई, गोग्नरू, मूग, उड़द, भूमिकुष्माण्ड, असगंध, ३ यहच्छन्दयुक्त। आंवला, शिरोपकी छाल, पद्मकाष्ठ, नसखसकी जड़, महाघोपस्वरराज ( स० पु०) बोधिसत्वभेद ।। सग्लकाष्ठ, नागेश्वर, मूर्यामूल, प्रियगु, उत्पल, . महाघोपा (स' स्त्री० ) महाघोष टाप् । १ कर्कटङ्गी, घाला, विजवंद, पद्ममूल, अमलतास, पद्मनाल, काकड़ासिंगी। . . . . : शालूक, कुल मिला कर ५० पल, सफेद विजयद महाघोपानुगा (सं० पु० ) तन्त्रोक्त देवताविशेषः। ५० पल, पाकार्य जल '६४ सेर, शेष १६ सेर। धरीका महाघोपेश्वर (संपु०) यक्षराजभेद। " दूध, शतमूलीका रस, लाक्षारस, कांजी और दहीका महाङ्ग ( स० पु०) महान्ति दीर्घाणि अङ्गान्यस्य । १। पानो प्रत्येक १६ सेर-तथा हरिण, यकरे और सियारका उद्र, अंट। २ गोक्षुरक, गोखरूं'। ३ रक्तचित्रक, मांस प्रत्येक ८ सेर, प्रत्येकका पाफार्थ जल ६४ सेय, शेर लाल चिता । (नि०) ४ वृहदयययुक्त, बड़ा मंगवाला। १६ सेर ( फाढ़ा डालग अलग होगा); चूर्णके लिये महाचक (सं० क्लो०) १ पृहत् 'चक्र, यड़ा चक्र । २ भयः श्वेतचन्दन, मगुरु, काकला, नसी, शैलज, नागेश्वर, तेज चक। ३ दानधभेद । : पत्र, दारचीनी, मृणाल, हरिद्रा, दायहरिद्रा, श्यामालता, मंदाचक्रप्रयेशज्ञानमुद्रा (सं० स्रो०) मुद्राविशेप । अनन्तमूल, रक्त कमल, तगरपादुका, कुट, त्रिफला, पाप :