पृष्ठ:हिन्दी विश्वकोष भाग 1.djvu/६३५

यह पृष्ठ अभी शोधित नहीं है।

अप- अपश्चिम-अपसव्य ६२६ तपाणिनि नञ्-तत्। जो पश्चात् ताप नहीं करता, | अपसगुन (हिं० सं०) अपशकुन, असगुन । जो पीछे नहीं पछताता। अपसद (स.त्रि.) अपकष्ट इव सौदति अप-सद- अपश्चिम (सं० त्रि.) न पश्चिमं विरोधे नञ्-तत् । अच्। १ अधम, नीच। अग्रिम, पिछला नहीं, आगेवाला, जिसका अन्त न हो। 'विवर्ण: पामरी नौच: प्राकृतच पृथग्जनः । अपश्य (सं० त्रि.) पश्यतीति दृश-श पश्य, न पश्यम् निहोनीऽपसदी जालाः ।' (अमर) नज्-तत्। अपदर्शक, जो देख नहीं सकता। (पु स्त्री०) २ उत्तम वर्ण पुरुष प्रधमवर्ण स्त्री अपश्रय (सं० पु.) अप-शि-अच् । उपाश्रय, जात, वर्णसङ्कर। भास्पद, स्थान। अपसना (हिं० क्रि०) भाग जाना, खिसक पड़ना, अपथी (सं० त्रि.) अपगताः श्रीः सौन्दर्यादिर्यस्य चल देना। यस्माद्दा प्रादि बहुव्री। शोभाविहीन, सौन्दर्य अपसम (सं० अव्य०) समाया अत्ययः अव्ययी। हीन, बदसूरत। वत्सरात्ययसे, वर्षके नाशमें, सालके अन्तपर । अपश्लिष्ट (सं० त्रि०) अपगतं शिष्ट श्लेषो यस्मात् । अपसर (सं० पु०) अपस-भावे-अप् । १ अपयान, अप-श्लिष क्त । प्रादि बहुव्री । श्लेषशूना, संसर्गहीन, पलायन । २ विक्रय, अपसरण, दूसरी जगह जाना। वियुक्त, बिछुड़ा हुआ। अपसरण (सं० क्लो०) अप-सभावे ल्युट । अपश्खास ( स० पु.) पांच वायुमेंसे एक । यान, पलायन, भागना, चल देना, चम्पत हो जाना। अपष्ट (स. क्ली० ) अपष्टैर-क पृषो यलोपः। अङ्गुश अपसर्ग (स० पु०) अप-सृज-भावे घञ्। त्याग, का अग्रभाग, अङ्गुशको नोक। वर्जन, छोड़ देना, मनाही, रोक। अपष्ठ (सं० त्रि.) अपक्रम्य तिष्ठति अप-स्था-क| अपसर्जन (सं० लो०) अप-सृ-भावे लुट्। १ वर्जन । अस्वा० षत्वम् । पलायन करके स्थित, कुछ दूर जाकर २ दान। ३ मोक्ष, त्याग, विसर्जन । खड़ा हुवा। अपसर्प (सं० पु०) अप-सर्पति गुप्तं चरति अप-स- अपठु ( स० अव्य० ) अप वैपरीत्ये तिष्ठति अप-स्था कर्तरि-अच। १ गुप्तचर, हरकारा। 'यथार्हवर्ण प्रविधि- उण-कु सुषामादिषु चेति षत्वम् । १ प्रतिकूल, विरूप, रपसर्पश्चरः स्पशः।' (अमर) भावे घञ्। २ अपसरण, विपरीत, निरवद्य, निर्दोष, शोभन । (पु०) २ काल । 'अपष्ट पुसिकाले च बामे स्यादन्यलिङ्गकः । अपसर्पण (सं• क्लो० ) अप-सृप-भावे लुट् । अपयान, निरवद्ये च शोभनार्थे च दृश्यते।' (मेदिनी) पलायन, पश्चात् गमन, पौछे हटना, पीछेका खिसकना। अपठुर, अपठुल (स० वि०) अप-स्था-कुरच् वा अपसर्पित (स. त्रि०) पीछे खिसका हुआ। लत्वम्। प्रतिकूल, विपरीत, उलटा। (सं० त्रि०) अप-सल-कतैरि अच । अप- अपस् (सं० क्लो०) आप्नोति समस्त व्याप्नोति आप सव्यता प्राप्त। 'अपसलानि अपसव्यानि'। (स्मात ) असुन् इस्खो वा नुडभावः । १ जल। २ कर्म, कर्माव- अपसलवि (सं० अव्य०) अप-सल-वा. अवि । तर्जनौ शिष्ट । (त्रि.)३ प्राप्त । और अङ्गुष्ठका मध्यस्थान, पिटतीर्थ । “तर्जन्य ठयोरन्तरा यास्कने अपः अर्थात् कर्माख्याके यह कई पर्याय अपसलवि अपसव्यं वा तेन पितृभ्यो निदधाति ।" (ग्रा०) किये हैं,- और अंगूठेके वीच के स्थानका नाम अपसलवि वा अपस्, अनस्, दंसस्, वेष, वेपस, विष्टि, व्रत, अपसव्य है। उसौसे पिटको पिण्डादि देना कवर, शक्म, क्रतु, करुण, करण, करस, करन्तौ, उचित है। करिक्रत्, चक्रत्, कवं, कर्ताः, कर्तवै, कृत्वी, धी, | अपसव्य (सं० लो०) अपक्रान्त सव्यात् । निरा. शची, शमौ, शिमौ, शक्ति, शिल्प । तत्। १ देहका दक्षिण भाग। 'अपसव्यन्तु दक्षिणम्' । (अमर) 158 रवानगी। अपसल तजनौ