पृष्ठ:बृहदारण्यकोपनिषद् सटीक.djvu/५४८

यह पृष्ठ अभी शोधित नहीं है।

बृहदारण्यकोपनिषद् स० बन्धनात् प्रमुच्यत एवमेवाऽयं पुरुप एभ्योऽङ्गेभ्यः संप्र- पुच्य पुनः पतिन्यायं प्रतियोन्याद्रवति प्राणायैव ॥ पदच्छेदः। सः, यत्र, अयम् , अणिमानम् , न्येति, जरया, वा, उपतपता, वा, अणिमानम् , निगच्छति, तत् , यथा, आम्रम् , वा, उदुम्बरम् , वा, पिप्पलम् , बा, बन्धनात्, प्रमुच्यते, एवम् , एव, श्रयम्, पुरुषः, एभ्यः, अङ्गेभ्यः, संप्रमुच्य, पुनः, प्रतिन्यायम् , प्रतियोनि, आद्रवति, प्राणाय, एवं ॥ अन्वय-पदार्थ । यत्र अपि-जिस समय । “सम्वद । अयम्-यह पुरुप । अणिमानम्-दुर्बलता को । जरया-धुढ़ापा करके । न्येतिप्राप्त होता है। वाअथवा । उपतपता-उघरादि करके । अणिमा- नम्-दुर्बलता को । निगच्छतिप्राप्त होता है । तत्-उस समय । यथा-जैसे । आम्रम्-ग्राम का पका फज । वाया । उदुम्बरम्-गूलर का पका फल । वाया। पिप्पलम्-पीपल का पक्का फल । वन्धनात्-धन्धन से । प्रमुच्यतेन्धायु के वेग करके गिर पड़ता है । एवम् एव-उसी प्रकार । अयम्=यह । पुरुषः% पुरुप। एभ्यः-इन । अङ्गभ्य:-इस्तपादादि अवयवों से। प्रमुच्या छूटकर । पुना-फिर। प्रतिन्यायम्-उलटे मार्ग से। प्रतियोनि- और और शरीरको। प्राणायैव-भोगार्थ । श्राद्रवति-जाता है। भावार्थ । याज्ञवल्क्य महाराज कहते हैं कि, हे राजा जनक ! जिस समय जीवात्मा बुढ़ापा करके दुर्बलता को प्राप्त होता है, अथवा ज्वरादिक करके दुर्बलता को प्राप्त होता है, तो